Dochodzenie nieważności testamentu

Przepisy dotyczące sporządzania testamentów dają znaczną swobodę dysponowania własnym majątkiem. Testator, czyli osoba, która spisuje testament, może dowolnie rozdysponować swój majątek. Musi się jednak liczyć z tym, że każdy testament może być zakwestionowany. O stwierdzenie nieważności testamentu może wystąpić każda osoba, która ma w tym interes prawny. Może to być np. członek rodziny, który został pominięty w testamencie lub jego udział w spadku został ograniczony. Sama możliwość dochodzenia nieważności testamentu w postępowaniu sądowym, nie przesądza jednak o uznaniu testamentu za nieważny. Ten, kto chce podważyć testament, musi bowiem udowodnić, że jest on nieważny.

Przesłanki do stwierdzenia nieważności testamentu

Każdy, kto chce uzyskać orzeczenie o nieważności testamentu, musi wskazać na okoliczności, które o tym przesądzają oraz przedstawić dowody na ich istnienie. Do zarzutów, które można podnieść należą uchybienia formalne testamentu.

Zgodnie z obowiązującymi regulacjami testament sporządzany samodzielnie musi być napisany przez testatora odręcznie oraz opatrzony jego podpisem. Nie są wymagane żadne dodatkowe formy, choć w przypadku, gdy wcześniej były spisywane inne testamenty, dokument powinien być także opatrzony datą. Ułatwia to ustalenie, który z testamentów został spisany później.

Dowodząc nieważności takiego testamentu, można zatem wskazywać na to, że nie jest on podpisany przez testatora lub został napisany przez kogoś innego, a testator złożył jedynie swój podpis. Powodem unieważnienia może być także to, że testament jest spisany ma maszynie lub wydrukowany.

Innym powodem unieważnienia testamentu może być to, że w czasie jego spisywania testator nie miał pełnej zdolności do czynności prawnych. Oznacza to, że w chwili sporządzania dokumentu osoba pisząca testament nie była pełnoletnia, a jednocześnie nie zawarła wcześniej za zgodą sądu rodzinnego związku małżeńskiego. Powodem braku pełnej zdolności do czynności pranych może też być częściowe lub całkowite ubezwłasnowolnienie, a także toczące się postępowanie tego dotyczące i ustanowienie doradcy tymczasowego.

Przesłanką do stwierdzenia nieważności testamentu jest również niezdolność do świadomego podjęcia decyzji oraz wyrażenia własnej woli. Tego rodzaju zarzut musi jednak być poparty np. opinią biegłego, dokumentacją medyczną lub zeznaniami świadków.

Testament może być uznany za nieważny, gdy wnioskodawca udowodni, że testator działał pod wpływem błędu. Jednocześnie musi to być błąd, który wpłynął na wolę spisującego testament. Tego rodzaju zdarzeniem może być np. przekazanie fałszywej informacji o zachowaniach lub czynach osoby, którą testator pomija w testamencie. Sytuacja ta musi być jednak potwierdzona wiarygodnymi dowodami. Warto nadmienić, że na mocy prawa rodzinnego, spadkobiercy nie objęci majątkiem, a mający prawo do zachowku, mogą dochodzić go drogą sądową.

Kolejnymi okolicznościami pozwalającymi na unieważnienie dokumentu jest fakt, że testament powstał w wyniku gróźb. Potwierdzeniem takiego stanu rzeczy mogą być np. zeznania świadków lub istniejące nagrania.

Istnieje również możliwość unieważnienia testamentu notarialnego. Jednak w tym przypadku braki formalne są bardzo mało prawdopodobne, tak samo, jak przesłanki dotyczące braku zdolności oceny sytuacji przez testatora. Notariusz ma bowiem obowiązek dokładnego sprawdzenia tożsamości osób oraz tego, czy rozumieją one wagę i konsekwencje swoich działań. Decyzja i ocena konkretnej sprawy należy jednak zawsze do sądu.